Kiedy czynność prawną uznaje się za nieważną?

Niektóre czynności prawne mogą zostać unieważnione. Nie oznacza to jednak, że nie wywołuje to określonych skutków prawnych. Według prawa cywilnego wyróżnia się dwa rodzaje unieważnienia. Pierwszym z nich jest nieważność względna, która wywołuje określone skutki prawne, drugim zaś nieważność bezwzględna, która nie wywołuje ich od samego początku. Kiedy czynność można uznać za nieważną? O tym poniżej.

Czym dokładnie jest nieważność czynności prawnej?

Przyczyn nieważności czynności prawnej może być wiele. Wada czynności może wywoływać określone skutki prawne związane z jej dokonaniem lub nie. Jak już wspomniano, według polskiego prawa cywilnego nieważność można podzielić na względną i bezwzględną, z których pierwsza potrzebuje tak zwanego przymiotu wzruszalności. Oznacza to, że wywołanie dalszych skutków uzależnione jest od decyzji osoby, która dokonała unieważnione czynności prawnej z różnych powodów. O nieważności można powiedzieć, gdy:

• osoba dokonująca czynności nie ma zdolności prawnej,
• pominięto formę czynności zastrzeżoną przez ustawę,
• w dokonaniu czynności nie wzięła udziału któraś ze stron,
• treść czynności jest sprzeczna z ustawą,
• treść czynności ma na celu obejście ustawy,
• treść czynności jest niezgodna z zasadami współżycia społecznego,
• wystąpiła wada oświadczenia woli.

Wyżej wymienione przyczyny prowadzą do unieważnienia czynności z mocy prawa. W tym przypadku mówi się o nieważności bezwzględnej. Jeśli dokonanie czynności nastąpiło pod wpływem nacisku, groźby lub podstępu, o jej losie decyduje osoba, która dokonała czynności. 

Czynność nieważna a nieistniejąca

Jak informują pracownicy Kancelarii Notarialnej z Raciborza, czynność może być uznana za nieważną lub nieistniejącą. W pierwszym przypadku czynność została dokonana i nie zawsze wywołuje określone skutki prawne, w drugim zaś mówi się o tak zwanym pozorze dokonania. Polskie prawo wyróżnia także czynność bezskuteczną, która może być podstawą do dochodzenia roszczeń. Jako przykład można podać w tym miejscu sprzedaż cudzej własności. Osoba, która zawarła umowę sprzedaży, lecz nie wywiązała się z jej postanowień, może być pociągnięta do odpowiedzialności prawnej.

Różnice pomiędzy wszystkimi rodzajami czynności mają ogromne znaczenie. W przypadku unieważnienia możliwe są bowiem działania takie jak konwersja, konwalidacja i zastosowanie szczególnych przepisów ustawy w miejsce postanowień czynności nieważnej. Konwalidacja pozwala uzyskanie ważności przez czynność oraz wywołanie wszystkich związanych z jej dokonaniem skutków prawnych. W przypadku konwersji uznaje się, że czynność jest ważna, lecz wywołała skutki prawne mniejsze od zamierzonych.