Który sąd i w jaki sposób orzeka o rozwodzie?

Rozwód jest jednym z najbardziej stresujących i często nieuniknionych zdarzeń życiowych. Już sama decyzja o rozwodzie jest dla małżonków niezwykle skomplikowana i trudna, ponieważ nierzadko rzutuje ona na życie całej rodziny. Aby łatwiej przez to przejść, warto się odpowiednio przygotować oraz wiedzieć, który sąd i w jaki sposób orzeka o rozwodzie.

Który sąd orzeka o rozwodzie?

Gdy nie ma już szans na uratowanie małżeństwa i zapadnie decyzja o rozwodzie, trzeba przygotować pozew o rozwód i skierować swoje kroki do właściwego sądu. Pozew może wnieść każdy z małżonków. Zgodnie z art. 17 Kodeksu prawa cywilnego sądem właściwym do rozpoznawania spraw rozwodowych jest sąd okręgowy. Powinien on znajdować się w  tym samym okręgu, w którym małżonkowie mieli ostatnie wspólne miejsce zamieszkania, jeżeli jedno z nich wciąż ma w tym okręgu miejsce zamieszkania lub stałego pobytu. W innym wypadku sądem właściwym będzie sąd okręgowy znajdujący się w okręgu miejsca zamieszkania pozwanego. W przypadku, gdy i ta przesłanka nie będzie spełniona, sądem właściwym jest sąd według miejsca zamieszkania powoda.

Przeczytaj również: Dlaczego warto skorzystać z pomocy prawniczej podczas rozwodu?

Jakie przesłanki muszą być spełnione, aby sąd orzekł rozwód?

Aby sąd mógł orzec rozwód, zgodnie z art. 56 k.r.o. musi nastąpić między małżonkami trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego. Nie istnieje jednak odgórnie ustalony model rozkładu pożycia i można je interpretować na wiele różnych sposobów. Co do zasady jednak o rozpadzie pożycia małżeńskiego możemy mówić w momencie, gdy wszelkie więzi łączące małżonków zostaną zerwane. Rozkład pożycia ma charakter zupełny, gdy między małżonkami ustały więzi uczuciowe, fizyczne lub gospodarcze, czyli ich powrót do wspólnoty we wszystkich wymiarach życia małżeńskiego jest już niemożliwy.

Przeczytaj również: Kiedy warto zgłosić się do kancelarii prawnej?

Ponadto sąd dopuszcza rozwód jako środek niezbędny do likwidacji istniejących tylko formalnie, a w rzeczywistości martwych, czyli szkodliwych społecznie związków małżeńskich. Sąd może wydać wyrok orzekający o rozwodzie również w sytuacji, gdy obowiązki wynikające ze stosunków rodzinnych i małżeńskich ograniczają życie osobiste w większym stopniu, niż wymaga tego dobro rodziny – dodaje nasz rozmówca z Kancelarii Prawnej Doroty Giesek w Poznaniu.

Czy rozwód może być niedopuszczalny?

Podobnie jak w przypadku przesłanek dopuszczających rozwód, istnieją przesłanki negatywne, które mogą skutecznie uniemożliwić orzeczenie rozwodu. Rozwód jest niedopuszczalny w sytuacji, gdy dobro małoletniego dziecka jest zagrożone. Znaczenie ma wówczas m.in. wiek dzieci, ich stosunki z rodzicami, stan zdrowia i stopień wrażliwości dzieci, poczucie bezpieczeństwa i możliwości rozwoju. Sąd może oddalić powództwo także w sytuacji, gdy rozwód byłby sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, np. jedno z małżonków jest nieuleczalnie chore. Kolejną negatywną przesłanką jest przypadek, gdy powodem w sprawie jest małżonek wyłącznie winien rozkładu pożycia. Zaistnienie negatywnych przesłanek jest podstawą do oddalenia powództwa o rozwód, nawet w sytuacji, gdy nastąpił już trwały i zupełny rozkład pożycia.

Przeczytaj również: Kiedy warto wnieść o rozwód z orzekaniem o winie?

Czy sąd musi orzekać o winie?

Na zgodny wniosek obu stron w tym zakresie, sąd może zaniechać orzekania o winie za rozkład małżeństwa. Wówczas przyjmuje się, że żaden z małżonków nie ponosi winy za rozpad małżeństwa. Rozwód bez orzekania o winie często jest świadomym wyborem małżonków również w sytuacji, gdy jedna ze stron ewidentnie przyczyniła się do rozpadu małżeństwa, np. dopuszczając się zdrady. Dzieje się tak dlatego, że odstąpienie od czynności dowodowych w zakresie ustalenia winy pozwala znacząco skrócić czas postępowania i tym samym o wiele szybciej (najczęściej już na pierwszej rozprawie) otrzymać pomyślny wyrok. Jeżeli jednak jedna ze stron wyraża sprzeciw i wnosi o rozwód z orzeczeniem o winie, sąd obowiązany jest ustalić, która ze stron faktycznie ponosi winę za rozkład małżeństwa. W toku postępowania sąd może ustalić także, że obie strony są winne, jeżeli zarzuty każdej ze stron zostaną choćby częściowo potwierdzone i na tej podstawie uzna, że postępowanie obu małżonków było sprzeczne z obowiązkami oraz prawami wynikającymi z zawarcia związku małżeńskiego.

Rozwód a małoletnie dzieci małżonków

Jeżeli małżonkowie posiadają wspólne, małoletnie dzieci, sąd obowiązany jest w trakcie sprawy rozwodowej ustalić zakres władzy rodzicielskiej każdej ze stron. Decyzje w tej sprawie sąd motywuje przede wszystkim dobrem dzieci. Sąd może pozostawić władzę rodzicielską obojgu rodzicom, powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu rodzicowi z jednoczesnym ograniczeniem praw drugiego rodzica (najczęściej nieprzebywającemu z dziećmi na stałe) lub całkowicie jedną ze stron tych praw pozbawić. Celem ustalenia władzy rodzicielskiej jest stworzenie pisemnego porozumienia, regulującego także sposób kontaktów z dzieckiem, do którego każdy z małżonków będzie obowiązany się stosować, co pozwoli na uniknięcie konfliktów w tym zakresie i zabezpieczy interesu dzieci. Zgodnie z art. 58 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego sąd określa również zakres obowiązku alimentacyjnego na rzecz małoletnich dzieci. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy obowiązek alimentacyjny powstał jeszcze przed sprawą rozwodową i jest potwierdzony wyrokiem w oddzielnym postępowaniu.