Który sąd jest ważniejszy – rejonowy czy okręgowy? Poznaj podstawowy zakres działalności sądownictwa w Polsce!

Aby złożyć wniosek i rozpocząć postępowanie w danej sprawie, potrzebny jest wybór odpowiedniego organu. Warto wcześniej poznać kompetencje działających w Polsce sądów powszechnych. Szczególnie dotyczy to rejonowych i okręgowych. Dopiero wtedy można złożyć pozew i rozpocząć proces. Dowiedz się wobec tego, jakie są obowiązki organów pierwszej i drugiej instancji.

Krajowa rada sądownictwa. Co wchodzi w zakres obowiązków polskich sądów?

W Polsce działają sądy powszechne. Dzielą się na: rejonowe, okręgowe i apelacyjne. Oprócz tego wyróżnia się Sąd Najwyższy, administracyjny i wojskowy. Jako sądy pierwszej instancji działają sądy rejonowe, których istnieje w Polsce ponad 200. Z kolei sądów okręgowych, czyli drugiej instancji, jest około 45. Podstawami prawnymi ich działania są:

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej – z dnia 2 kwietnia 1997 roku
Prawo o ustroju sądów powszechnych – z dnia 27 lipca 2001 roku
Prawo o sądach wojskowych – z dnia 21 sierpnia 1997 roku
Prawo o sądach administracyjnych – z dnia 25 lipca 2002 roku

Oprócz tego ich działania opisują i regulują ustawy: z dnia 8 grudnia 2017 roku (o Sądzie Najwyższym) oraz z dnia 12 maja 2011 roku (ustawa o Krajowej Radzie Sądownictwa). Wciąż jednak trwają ustalenia i nowelizacje w zakresie polskiego sądownictwa.

Zadania i kompetencje sądu rejonowego

Obowiązki sądu rejonowego określa ustawa o sądownictwie. Projekt nowelizacji złożono w grudniu 2019 roku. W zakresie prawa cywilnego sądy zajmują się rozpatrywaniem kwestii takich jak:

Procesy – o wydanie nieruchomości, zapłatę, opustoszenie obiektu mieszkalnego i użytkowego, odszkodowanie (z tytułu wypadków np. komunikacyjnych), żądań dotyczących wykonania usług, odszkodowania i gwarancji
Sprawy nieprocesowe – między innymi oświadczenie nabycia spadku, podziale spadku lub wspólnego majątku, zasiedzenie, ustalenie koniecznej drogi, zniesienie współwłasności, rozgraniczenie czy oznajmienie nabycia na własność nieruchomości
Nadzór nad komornikami – dotyczy spraw związanych z tytułami egzekucyjnymi, postępowaniem i skargami

W ramach wydziału karnego sąd okręgowy zajmuje się natomiast rozpoznawaniem spraw związanych z wykroczeniami określonymi jako drugiej instancji. Wyznaczone są przez prawo karne skarbowe czy środki odwoławcze od zarządzeń oraz orzeczeń, które wydaje prokurator w procesie przygotowawczym. Do kompetencji sądu należą wnioski w temacie rozporządzenia tymczasowego aresztowania. W kwestii prawa rodzinnego i opiekuńczego bierze udział we wszystkich sprawach z wyjątkiem rozwodowych. Sędzia nie zajmuje się sprawami o separację czy ubezwłasnowolnienie. Popełnione przez nieletnich przestępstwa, ich demoralizacja nie są przez nie rozpatrywane. Podobnie jak rozpatrywanie spraw leczenia alkoholików czy osób nadużywających środków odurzających (lub psychotropowych).

Jakie sprawy rozpatruje sąd okręgowy?

W zakresie sądownictwa w Polsce do głównych obowiązków sądu okręgowego zaliczają się sprawy związane z prawem niemajątkowym wraz z dochodzeniem roszczeń majątkowych. Nie dotyczy to jednak spraw wynikających z ustalenia bądź zaprzeczenia pochodzenia dziecka czy o ustalenie braku skuteczności uznania ojcostwa, jak również rozwiązania przysposobienia. Do kompetencji sądów zaliczają się roszczenia odnośnie zabezpieczenia dóbr osobistych np. dobrego imienia. W tym przypadku sąd okręgowy zajmuje się sprawami powiązanymi z ochroną praw autorskich i pochodnych. Stosuje się to do użytkowych przykładów, wzorów, znaków towarowych, określeń geograficznych czy ogólnej ochrony praw majątkowych autorów. W związku z tym będzie brał udział w żądaniach będących efektem Prawa prasowego, majątkowego (w sprawach, w których wartość rzeczy jest wyższa niż 75 tysięcy złotych) czy w sprawie wydania orzeczenia, które zastąpi uchwałę o podziale spółdzielni. Odnosi się to także do uchylenia uchwały wybranego organu osoby prawnej. Należy się również do niego zgłaszać w przypadku nieuczciwego działania konkurencji i z prośbą o odszkodowanie za szkodę wyrządzoną w wyniku wydania niezgodnego z prawem orzeczenia.