Prawo spadkowe. Podstawowe zasady dziedziczenia

Zasady dziedziczenia dotyczą sposobu przejścia praw do majątku spadkodawcy po jego śmierci. W zależności od okoliczności prawnych i stosowanego systemu dziedziczenia bierze się tu pod uwagę czynniki, takie jak wola zmarłego oraz stopień pokrewieństwa. Na czym dokładnie polega dziedziczenie i jak wygląda ono w świetle polskiego prawa? Komu należy się majątek po śmierci spadkodawcy?

Dziedziczenie ustawowe

Podstawę w ustalaniu wartości udziałów w spadku stanowi polskie prawo spadkowe. Dziedziczenie ustawowe obowiązuje zawsze w sytuacji, gdy nie sporządzono testamentu, lub gdy wskazani w nim spadkobiercy nie chcą bądź nie mogą przejąć praw majątkowych. W takiej sytuacji do odziedziczenia spadku po zmarłej osobie uprawniona jest jego najbliższa rodzina, czyli zgodnie z kodeksem cywilnym zstępni i małżonek. Osoby te dziedziczą równe części majątku, przy czym małżonek musi otrzymać co najmniej jedną czwartą jego wartości. W przypadku śmierci dziecka spadkodawcy przed otwarciem spadku, prawo do odziedziczenia jego udziału w równych częściach przypada jego dzieciom. Jeśli zmarły nie miał dzieci, w takiej sytuacji dziedziczy nie tylko małżonek, ale i rodzice, którzy otrzymują po jednej czwartej spadku, chyba że spadkodawca nie pozostawił także małżonka – wtedy rodzice powołani są do równych części spadku. Rodzeństwo zmarłej osoby dziedziczy jedynie w sytuacji, gdy jeden z powołanych do spadku rodziców umrze przed spadkodawcą. Wartość udziału w spadku jest tu zawsze taka sama jak rodzica. Natomiast, jeśli otwarcia spadku nie dożył ktokolwiek z uprawnionego do dziedziczenia rodzeństwa, to prawo w tym przypadku przechodzi na jego zstępnych (dzieci, wnuków itd.).

Trzeba przy tym pamiętać, że jeśli spadkodawca nie pozostawił dzieci, wobec czego do dziedziczenia uprawniony jest małżonek, rodzice i ewentualnie rodzeństwo bądź zstępni, to w takiej sytuacji udział małżonka w majątku musi wynieść połowę jego wartości. - Zaznacza  adwokat Łukasz Opaliński z Kancelarii Adwokackiej z siedzibą we Wrocławiu. - Może on otrzymać całość spadku tylko w sytuacji, gdy spadkodawca nie pozostawił dzieci i zabrakło też jego rodziców oraz rodzeństwa wraz ze zstępnymi.

Jeśli brak jest również małżonka, to w takiej sytuacji powołani do spadku zostają dziadkowie lub po ich śmierci przed otwarciem spadku – zstępni dziadków. Jeśli natomiast w kręgu osób uprawnionych do dziedziczenia ustawowego nie ma żadnych krewnych, to spadek przypada pasierbom, czyli dzieciom małżonka zmarłej osoby. Dopiero w momencie, gdy zabraknie nie tylko krewnych spadkodawcy, ale i małżonka wraz z dziećmi, spadkobiercą ustawowym zostaje gmina, w której zmarły mieszkał ostatnio lub Skarb Państwa, gdy ostatniego miejsca zamieszkania nie można ustalić bądź znajdowało się ono poza terytorium Polski.

Dziedziczenie według testamentu

Zasady dziedziczenia ustawowego nie obowiązują w sytuacji, gdy spadkodawca pozostawił po sobie testament, w którym wskazał spadkobierców. Trzeba jednak pamiętać, że testament niezależnie od tego, czy będzie sporządzony własnoręcznie, notarialnie czy nawet ustnie, musi być ważny w świetle prawa – nie może być podejrzeń co do wolnej i nieprzymuszonej woli testatora. W przeciwnym razie, jeśli spadkodawca działał np. pod wpływem groźby lub przymusu, testament może zostać podważony. Trzeba też pamiętać o ważnym elemencie prawa spadkowego, a mianowicie o zachowku przysługującym zstępnym, małżonkowi i rodzicom, którzy byliby uprawnieni do dziedziczenia zgodnie z ustawą, a którzy zostali pominięci w testamencie.